həyat

is. <ər.>

1. Materiyanın hərəkətinin müəyyən inkişaf mərhələsində əmələ gələn xüsusi forması; varlıq, dirilik. Yerdə həyatın əmələ gəlməsi. – Bunları duyduqca, düşündükcə mən; Həyata, varlığa məftun oluram. S. V..

2. Ömür. Əşrəf həyatında hələ heç bir qəhrəmanlıq eləməmişdi. S. Rəh.. Bir gün həyatımda yellər qopacaq; Ömür öz tağından salacaq məni. M. Araz.

3. Canlı vücudun törədiyi andan yox olana qədərki dövr (bütöv dövr və ya onun bir hissəsi); ömür. Həyatında bir dəfə də olsun xəstələnməyib. Həyatının məsud çağları. – Hər kəs bilir həyatın sonu ölümdür; Ah bu qəmli dəyişmə yaman zülümdür. M. Müş.. Şam əgər yanmırsa, yaşamır demək; Onun da həyatı yanmağındadır! B. V.. // İnsanın keçirdiyi ömür və gördüyü işlər; tərcümeyi-hal. Öz həyatından danışmaq. – Açıb qarşısında külliyyatını; Öyrənir şairin o, həyatını! S. V.. <Zərqələm> həyatından və ailəsindən danışdı. Ə. S.. // Bir adamın müəyyən yerdə yaşadığı dövr. M. F. Axundzadənin Tiflis həyatı. – Beləliklə, Qəhrəmanın texnikum həyatı davam edirdi. S. R.. Cəbhə həyatı günü-gündən <Firidunun> qanına, vərdişinə keçirdi. M. C.. // Məişət, yaşayış qaydası. Avropa həyat tərzi. Şəhər həyatı. Kənd həyatı. // Dolanacaq, yaşayış tərzi. Tüfeyli həyat. Köçəri həyat. Sərsəri həyat. // Dirilik, canlılıq. Həyat əsəri yoxdur. // məc. Canlanma, dirçəlmə, hərəkət, qaynaşma, qızğın fəaliyyət. Tikinti sahəsində həyat qaynayır.

4. məc. İnsanda cismani və mənəvi qüvvələrin təzahürü. Onun hərəkət və sözlərində coşqun həyat duyulur. Həyat eşqi – yaşamaq arzusu. İnsanların ürəyində yeni bir həyat eşqi oyandı. Ə. M.. Çırpınsın həyat eşqi; Gözlərində, qanında; Bundan ləkə görünməz; İnan ki, vicdanında. N. R..

5. Hər hansı bir sahədə yaşayış və inkişafı səciyyələndirən hadisələrin məcmusu. Ölkənin təsərrüfat həyatı. Beynəlxalq həyat. Mədəni həyat. Mənəvi həyat.

6. Bizi əhatə edən real varlıq. Elmin həyatla əlaqəsi. Elm həyatdan ayrı yaşaya bilməz.

◊ Həyat keçirmək (sürmək) – yaşamaq, ömür sürmək, ömrünü bu və ya başqa tərzdə keçirmək. İçərişəhərdə qaranlıq, dar bir dalanda kiçik bir otaq tutub anamla yoxsul həyat keçirirdik. A. Ş.. Uzun illər böyük bir etibara malik olan Nemətullayev çox sakit həyat sürər və gələcək üçün ehtiyat görərdi. S. R.. Həyat vermək – canlandırmaq, ruhlandırmaq. O vicdan qızının ehtişamı çar; Qəlbə həyat verir gülümsəyərək. S. V.. Həyat yoldaşı – ər və ya arvad. <Məsmə:> Kor Seyidə nişanlandığım gündən təsəvvür etdiyim gənc həyat yoldaşımdan məhrum edilmişdim. S. H.. Həyat yoldaşıdır Gülyaz; Dağlarda bəslənmiş bu gül. A. Ş.. Həyata keçirilmək – yerinə yetirilmək, tətbiq edilmək. <Fəxrəddin:> Mərhum Atabəy Məhəmmədin qətlində həyata keçirilən macəranın təkrar olunmaması üçün belə də lazım idi. M. S. O.. Həyata keçirmək – yerinə yetirmək, tətbiq etmək. <Həmzə> şəhərdə şəriki ilə bu planı həyata keçirmək üçün konkret layihə də hazırlamış, elə buna görə də . . qardaşı Salamı tələsik şəhərə göndərmişdi. Ə. Ə.. Həyata keçmək – tətbiq olunmaq. <Hücum haqqında> müqavilə olduqca müvəffəqiyyətli bir surətdə həyata keçdi. M. S. O.. Həyata qaytarmaq – diriltmək, ölümdən qurtarmaq, ağır, təhlükəli xəstəlikdən qurtarmaq. Artıq heç bir dava-dərman ananı həyata qaytara bilməzdi. . Ə. M.. Həyata vida etmək – bax həyatla vidalaşmaq. Həyatdan geri qalmaq – həyatın tələbi ilə ayaqlaşa bilməmək. Ey mənim gözəl qızım; Qalma həyatdan geri; Oxu mükəmməl, qızım. M. Müş.. Həyatın nəbzini tutmaq – həyatın tələbinə görə yaşamaq, həyatdan geri qalmamaq. Həyatını qurban vermək – canını fəda etmək, ölmək (bir şəxs və ya bir iş yolunda). Həyatından keçmək – bir adam və ya bir şey yolunda canını fəda etmək. Həyatla vidalaşmaq tənt. – ölmək. Axşam küləkləri qarşısında uçub gedən yarpaqlar həyatla vidalaşaraq yoxluğa gedən bir bəxtin vəziyyətini təsdiq edir. M. S. O.. Həyat-məmat məsələsi – bax olüm-dirim məsələsi («ölümdirim» də).